Traktat o miłości Bożej to przede wszystkim książka pięknie wydana: w eleganckiej pozłacanej oprawie, z szerokimi marginesami, szyta, o bardzo ozdobnym grzbiecie oraz zawierająca strony z reprodukcją rękopisu dzieła. Jest to zatem znakomity pomysł na prezent, tym bardziej, że pięknu zewnętrznemu towarzyszy bogactwo treści. Sam św. Franciszek jest osobą godną najżywszego zainteresowania, szczególnie gdy omawia dogmat Boskiej miłości.
W przedmowie czytamy, iż Autor zamierzał „jasno i bez kunsztu całkiem otwarcie przedstawić dzieje miłości Boskiej: jej początek, postęp, zmniejszanie się, działanie, właściwości, korzyści i jej doskonałość”. Tematem tym Święty zajmuje się z ogromną pokorą, posługując się wieloma cytatami tak z Pisma Świętego, jak i z dzieł innych świętych i uczonych Kościoła katolickiego. Jest to lektura bardzo ambitna, wymagająca wiele wysiłku i czasu, lecz w pełni warta tego trudu. Po zamknięciu ostatniej strony nietrudno dostrzec jej oddziaływanie na naszą osobowość, życie i otoczenie. Traktat składa się z dwunastu ksiąg, z których każda zawiera od jedenastu do dwudziestu dwóch rozdziałów.
Dla ułatwienia wydawca na początku każdej księgi zamieścił streszczenie, informujące, o czym będzie w niej mowa. Naprzeciw czytelnikowi wyszedł także sam Autor, który po trudniejszych rozdziałach podawał krótkie ich wyjaśnianie; najpierw opisał pochodzenie i dzieje miłości, a następnie wskazał, jak należy tę miłość praktykować, ćwiczyć się w niej i dążyć do zjednoczenia z jej Dawcą. Św. Franciszek, zwracając się do Teotyma, tj. „ducha człowieczego, pragnącego postępować w świętej miłości”, znajdującego się zarówno w kobiecie, jak i w mężczyźnie, nie tylko wskazuje na duchowe korzyści, płynące z praktykowania miłości, lecz także podaje konkretne rady, według których należy do miłości dążyć.
Ta piękna księga uczy kochać Boga, siebie samego i innych, sprawia, że czynimy to w sposób uporządkowany i czysty. Dzieło, powstające przez sześć lat, jest owocem kontemplacji miłości Chrystusa ukrzyżowanego i dogłębnej obserwacji człowieka. Jest to publikacja skierowana zarówno do osób poświęconych Bogu w kapłaństwie lub zakonie, jak również do świeckich, żyjących w małżeństwie lub stanie wolnym.
Wprowadzenie do Traktatu o miłości Bożej
Od Wydawcy
Ofiarowanie dzieła
Przedmowa
Księga pierwsza – Przygotowanie do całego Traktatu
I. Aby nadać piękno naturze ludzkiej, Bóg wszystkie władze duszy oddał pod panowanie woli
II. Różne sposoby, jakimi wola kieruje władzami duszy
III. Jak wola panuje nad pożądliwościami
IV. Miłość panuje nad wszystkimi wzruszeniami i namiętnościami, a nawet kieruje samą wolą, chociaż wola również i nad miłością ma władzę
V. O poruszeniach woli
VI. Miłość Boża panuje nad innymi uczuciami
VII. Ogólne przedstawienie miłości
VIII. Na czym polega pociąg rodzący miłość
IX. Miłość dąży do zjednoczenia
X. Zjednoczenie, do którego miłość dąży, jest duchowe
XI. O dwóch częściach duszy
XII. W tych dwóch częściach duszy są cztery różne stopnie rozumowe
XIII. O różnych rodzajach miłości
XIV. Miłość Bożą (caritas) można nazwać po prostu miłością
XV. O wzajemnej skłonności między Bogiem a człowiekiem
XVI. Mamy naturalną skłonność miłowania Boga nade wszystko
XVII. Nie mamy w sobie naturalnej mocy miłowania Boga nade wszystko
XVIII. Naturalna skłonność miłowania Boga jest pożyteczna
Księga druga – Pochodzenie i niebieskie narodziny miłości Bożej
I. Doskonałości Boże są jedną, lecz nieskończoną doskonałością
II. W Bogu jest tylko jeden akt, który stanowi Jego własne Bóstwo
III. Opatrzność Boża w ogólności
IV. O Opatrzności nadprzyrodzonej, którą Bóg prowadzi stworzenia rozumne
V Opatrzność Boża obmyśliła ludziom obfite odkupienie
VI. Niektóre łaski szczególne udzielone przez Opatrzność Bożą w odkupieniu ludzi
VII. Jak godną podziwu jest Opatrzność Boża w rozmaitości łask, których udziela duszom
VIII. Jak bardzo Bóg pragnie, abyśmy Go kochali
IX. Przedwieczna miłość Boga ku nam uprzedza natchnieniem serca nasze, abyśmy Go miłowali
X. Często odrzucamy natchnienie i wzbraniamy się kochać Boga
XI. Dobroć Boża nie jest temu winna, że nie dochodzimy do doskonałej miłości
XII. Natchnienia łaski Bożej zostawiają nam zupełną wolność pójścia za nimi lub odrzucenia ich
XIII. Pierwsze wzruszenia miłości wywołane wezwaniem łaski w duszy nie mającej jeszcze wiary
XIV. Uczucie miłości Bożej przyjmowane przez wiarę
XV. Wielkie uczucie miłości, które w nas budzi święta nadzieja
XVI. Jak miłość jest obecna w nadziei
XVII. Miłość zrodzona z nadziei posiada wielką wartość, choć jest niedoskonała
XVIII. Miłość przejawiająca się w pokucie. Różne rodzaje pokuty
XIX. Pokuta bez miłości jest niedoskonała
XX. W skrusze miłość łączy się z boleścią
XXI. Uprzedzająca dobroć Boża pociąga nas, towarzyszy nam i doprowadza do wiary i miłości
XXII. Krótki opis miłości
Księga trzecia – Postęp i doskonałość miłości
I. Miłość Boża może w każdym z nas coraz więcej wzrastać
II. Zbawiciel ułatwił nam wzrastanie w miłości
III. Jak dusza miłująca czyni postępy w miłości
IV. Święte wytrwanie w miłości Bożej
V Szczęście umierania w miłości Bożej jest szczególnym darem Boga
VI. W tym życiu śmiertelnym nie możemy dojść do doskonałego zjednoczenia miłości z Bogiem
VII. Miłość świętych w tym życiu dorównuje miłości błogosławionych w niebie, a niekiedy ją przewyższa
VIII. Niezrównana miłość Matki Bożej naszej Pani
IX. Wstęp do rozważań nad zjednoczeniem z Bogiem błogosławionych w niebie
X. Wcześniejsze pragnienie bardzo powiększy zjednoczenie błogosławionych z Bogiem
XI. Zjednoczenie z Bogiem dusz błogosławionych w widzeniu Bóstwa
XII. Wieczne zjednoczenie z Bogiem dusz błogosławionych w widzeniu przedwiecznego narodzenia Syna Bożego
XIII. Zjednoczenie z Bogiem błogosławionych w widzeniu pochodzenia Ducha Świętego
XIV. Święte światło chwały posłuży błogosławionym duchom do zjednoczenia się z Bogiem
XV. Zjednoczenie z Bogiem błogosławionych będzie miało różne stopnie
Księga czwarta – Upadek i zagłada miłości
I. Możemy utracić miłość Bożą, dopóki jesteśmy w tym życiu śmiertelnym
II. Oziębienie duszy w miłości Bożej
III. Porzucenie miłości Bożej dla miłości stworzeń
IV. Miłość Bożą traci się w jednej chwili
V. Jedyna przyczyna ostudzenia i braku miłości tkwi w woli stworzeń
VI. Bogu zawdzięczamy miłość, jaką dla Niego żywimy
VII. Trzeba wystrzegać się wszelkiej ciekawości i pokornie zgadzać się z najmędrszą Opatrznością Bożą
VIII. Zachęta do poddania się z miłością wyrokom Bożej Opatrzności
IX. O pewnych pozostałościach trwających często w duszy po utraceniu miłości Bożej
X. Jak niebezpieczna jest ta miłość niedoskonała XI. Sposób rozpoznania miłości niedoskonałej
Księga piąta – Dwa główne sposoby praktykowania świętej miłości przez upodobanie i życzliwość
I. Święta miłość upodobania — i na czym ona polega
II. Przez święte upodobanie stajemy się jakby niemowlętami przy piersi Boga
III. Oddanie serca naszego Bogu i ustawiczne pragnienie posiadania Go jako skutek świętego upodobania
IV. Miłosne współcierpienie, które jeszcze lepiej objaśnia miłość upodobania
V. Miłość bolejąca i radująca się w męce Zbawiciela
VI. Miłość życzliwości, która w stosunku do Boga ujawnia się przez pragnienia
VII. Pragnienie uwielbiania i wychwalania Boga odrywa nas od przyziemnych rozkoszy, a zwraca naszą uwagę na doskonałości Boskie
VIII. Święta życzliwość pobudza do wychwalania Boskiego Oblubieńca
IX. Miłość życzliwa wzywa wszystkie stworzenia do oddania chwały Bogu
X. Pragnienie chwały Bożej budzi w nas tęsknotę za niebem
XI. Nasza miłość życzliwa złączy się z chwałą, jaką nasz Zbawiciel i Jego Matka oddają Bogu
XII. Najwyższa chwała, jaką Bóg sam sobie oddaje, i miłość życzliwa, którą w niej znajdujemy
Księga szósta – O ćwiczeniu się w świętej miłości na modlitwie
I. Opis teologii mistycznej, która jest niczym innym jak modlitwą
II. Rozmyślanie - pierwszym stopniem modlitwy, czyli teologii mistycznej
III. O kontemplacji. Pierwsza różnica między kontemplacją a rozmyślaniem
IV. Miłość na tym świecie rodzi się z poznania Boga, lecz nie od Niego zależy stopień jej doskonałości
V. Druga różnica między rozmyślaniem a kontemplacją
VI. Kontemplacja nie wymaga trudu i to stanowi trzecią różnicę między nią a rozmyślaniem
VII. O skupieniu pełnym miłości podczas kontemplacji
VIII. Spoczynek duszy skupionej w Umiłowanym
IX. Praktykowanie tego świętego spoczynku
X. Różne stopnie tego spoczynku i jak go należy zachowywać
XI. Dalszy ciąg o różnych stopniach tego świętego spoczynku - o zaparciu się siebie praktykowanym niekiedy przy tej modlitwie
XII. Jak dusza może się roztopić i rozpłynąć w Bogu
XIII. Rana miłości
XIV. Inne sposoby, którymi miłość Boża rani serce
XV. Miłosne omdlewanie serca zranionego miłością
Księga siódma – O zjednoczeniu duszy z Bogiem, które się dokonuje na modlitwie
I. Jak miłość dokonuje zjednoczenia z Bogiem na modlitwie
II. Różne stopnie świętego zjednoczenia, które dokonuje się w czasie modlitwy
III. Najwyższy stopień zjednoczenia przez zawieszenie władz i zachwycenie
IV. Zachwycenie - pierwszy jego rodzaj
V. Drugi rodzaj zachwycenia
VI. Oznaki dobrego zachwycenia - trzeci jego rodzaj
VII. W jaki sposób miłość staje się życiem duszy - dalszy ciąg rozważania o życiu ekstatycznym
VIII. Podziwu godne wezwanie świętego Pawła do życia ekstatycznego i nadprzyrodzonego
IX. Najwyższy skutek uczucia miłości - śmierć miłujących, a najpierw tych, którzy umierają w miłości
X. O tych, którzy umarli z powodu miłości i dla miłości Bożej
XI. Jeszcze inni święci miłośnicy, którzy umarli z miłości
XII. Niezwykła historia śmierci pewnego rycerza, który umarł z miłości na Górze Oliwnej
XIII. Najświętsza Panna, Matka Boża, umarła z miłości do swego Syna
XIV. Najświętsza Panna umarła w miłości niezwykle kojącej i spokojnej
Księga ósma – O miłości uzgadniającej naszą wolę z wolą Bożą, wskazaną nam przez przykazania, rady i natchnienia
I. O umiłowaniu zgodności z wolą Bożą, pochodzącym ze świętego upodobania
II. O upodabnianiu się przez uległość płynącą z miłości życzliwej
III. O naszym obowiązku dostosowywania woli naszej do wyrażonej woli Bożej
IV. O uzgadnianiu woli naszej z wolą Bożą pragnącą naszego zbawienia
V. O uzgadnianiu woli naszej z wolą Bożą wyrażoną przez przykazania
VI. O uzgodnieniu woli naszej z wolą Bożą wyrażoną w radach ewangelicznych
VII. Umiłowanie woli Bożej wyrażonej w przykazaniach prowadzi nas do umiłowania rad
VIII. Pogarda dla rad ewangelicznych jest wielkim grzechem
IX. Dalszy ciąg zaczętego rozważania - jak każdy powinien miłować rady ewangeliczne, a choć nie jest zobowiązany stosować się do wszystkich, jednak powinien w miarę możności zachować przynajmniej niektóre
X. Jak należy stosować się do woli Bożej wyrażonej przez natchnienia. Różne sposoby, jakimi Bóg daje nam natchnienia
XI. Zjednoczenie naszej woli z wolą Bożą w natchnieniach użyczonych dla spełniania nadzwyczajnych aktów cnót. Wytrwanie w powołaniu jako pierwsza oznaka natchnienia
XII. Zjednoczenie naszej woli z wolą Bożą w natchnieniach przeciwnych zwyczajnym prawom. Pokój i radość serca jako druga oznaka natchnienia
XIII. Trzecia oznaka natchnienia — święte posłuszeństwo Kościołowi i przełożonym
XIV. Krótka metoda rozpoznawania woli Bożej
Księga dziewiąta – Miłość pełna uległości, przez którą wola nasza łączy się z upodobaniem Bożym
I. Zjednoczenie woli naszej z wolą Bożą zwaną wolą upodobania
II. Zjednoczenie woli naszej z wolą Bożą dokonuje się głównie w utrapieniach
III. O zjednoczeniu woli naszej z upodobaniem Bożym przez rezygnację w udręczeniach duszy
IV. O zjednoczeniu woli naszej z upodobaniem Bożym przez obojętność
V. Święta obojętność rozciąga się na wszystkie rzeczy
VI. O praktykowaniu miłosnej obojętności w rzeczach należących do służby Bożej
VII. O obojętności w tym, co dotyczy naszego postępu w cnotach
VIII. O tym, jak powinniśmy jednoczyć naszą wolę z wolą Bożą dopuszczającą grzech
IX. Jak doskonała obojętność powinna być praktykowana w uczynkach świętej miłości
X. Sposób rozpoznawania złudzeń w świętej miłości
XI. Niepokój kochającego serca, które nie wie, czy podoba się Umiłowanemu
XII. Jak dusza wśród wewnętrznych ucisków nie zdaje sobie sprawy, czy kocha Boga. O bardzo pożądanej śmierci własnej woli
XIII. Gdy wola umarła sobie samej, żyje jedynie w woli Bożej
XIV. Objaśnienie tego, co było powiedziane o obumieraniu naszej woli
XV. Najdoskonalsze ćwiczenie wykonywane wśród utrapień wewnętrznych i zewnętrznych tego życia jako skutek obojętności i obumierania własnej woli
XVI. Doskonałe obnażenie duszy zjednoczonej z wolą Bożą
Księga dziesiąta – O przykazaniu miłowania Boga nade wszystko
I. Jak radosne i miłe jest przykazanie dane nam przez Boga, byśmy Go miłowali
II. Chociaż przykazanie miłości zmierza ku niebu, dane jest jednak wiernym na tym świecie
III. Choć całe serce jest ogarnięte świętą miłością, jednak w różny sposób można kochać Boga i z Bogiem kochać jeszcze wiele innych rzeczy
IV. O dwóch stopniach doskonałości w zachowaniu przykazania miłości w tym życiu śmiertelnym
V. O dwóch innych doskonalszych stopniach miłowania Boga nade wszystko
VI. Miłość Boga nade wszystko jest wspólna wszystkim miłującym
VII. Objaśnienie poprzedniego rozdziału
VIII. Godna pamięci historia dla zrozumienia, na czym polega moc i doskonałość świętej miłości
IX. Potwierdzenie tego, co było powiedziane, przez porównanie godne uwagi
X. Dobroć Bożą powinniśmy kochać nade wszystko, więcej niż siebie samych
XI. Z najświętszej miłości Boga wypływa miłość bliźniego
XII. Jak z miłości rodzi się gorliwość
XIII. Jak Bóg jest o nas zazdrosny
XIV. O żarliwości lub zazdrości w odniesieniu do Boga
XV. Rady co do kierowania się świętą gorliwością
XVI. Temu, co powiedziano w poprzednim rozdziale, nie sprzeciwia się przykład wielu świętych posługujących się gniewem w swej gorliwości
XVII. Zbawiciel spełniał wszystkie najdoskonalsze akty miłości
Księga jedenasta – Najwyższa władza świętej miłości nad wszystkimi cnotami, czynnościami i doskonałościami duszy
I. Wszystkie cnoty są Bogu przyjemne
II. Święta miłość czyni cnoty o wiele milsze Bogu, niż są nimi ze swej natury
III. Obecność miłości Bożej powoduje zwiększenie niektórych cnót
IV. Miłość Boża jeszcze doskonalej uświęca cnoty, gdy są spełniane z jej rozkazu i rozporządzenia
V. Święta miłość nadaje swoją godność innym cnotom, a jednocześnie podnosi godność każdej z nich
VI. Jak wysoką wartość nadaje miłość uczynkom pochodzącym od niej i od innych cnót
VII. Cnoty doskonałe nigdy nie występują jedne bez drugich
VIII. Miłość zawiera w sobie wszystkie cnoty
IX. Cnoty czerpią doskonałość ze świętej miłości
X. Dygresja o niedoskonałości cnót pogan starożytnych
XI. Czyny ludzkie spełniane bez miłości Bożej nie mają wartości
XII. Święta miłość, powracając do duszy, ożywia wszystkie uczynki obumarłe z powodu grzechu
XIII. Jak wszystkie cnoty i uczynki powinniśmy sprowadzać do świętej miłości
XIV. Praktyczne zastosowanie tego, o czym była mowa w poprzednim rozdziale
XV. Święta miłość zawiera w sobie dary Ducha Świętego
XVI. Miłosna bojaźń oblubienic — dalszy ciąg rozpoczętego rozważania
XVII. Jak bojaźń niewolnicza przebywa razem z miłością Bożą
XVIII. Jak święta miłość posługuje się bojaźnią naturalną, niewolniczą i służebną
XIX. Święta miłość zawiera w sobie dwanaście owoców Ducha Świętego i osiem błogosławieństw ewangelicznych
XX. Jak miłość Boża posługuje się wszystkimi poruszeniami i uczuciami duszy i bierze je pod swoje posłuszeństwo
XXI. Smutek jest prawie zawsze niepożyteczny i nie nadaje się do usługi świętej miłości
Księga dwunasta – Kilka uwag o postępie duszy w świętej miłości
I. Postęp w miłości Bożej nie zależy od usposobienia naturalnego
II. Trzeba mieć ustawiczne pragnienie kochania
III. Aby mieć pragnienie świętej miłości, trzeba pozbyć się innych pragnień
IV. Godziwe zajęcia nie są przeszkodą do ćwiczenia się w miłości Bożej
V. Bardzo miły przykład na ten temat
VI. W praktykowaniu miłości Bożej należy korzystać ze wszystkich nadarzających się sposobności
VII. Trzeba się starać, by nasze uczynki były spełniane jak najdoskonalej
VIII. Ogólny sposób poświęcenia uczynków na służbę Bożą
IX. Kilka innych sposobów szczególniejszego ofiarowania uczynków naszych miłości Bożej
X. Zachęta do ofiary, jaką powinniśmy uczynić Bogu z naszej wolnej woli
XI. Pobudki świętej miłości
XII. Bardzo pożyteczny sposób posługiwania się tymi pobudkami
XIII. Góra Kalwarii jest prawdziwą akademią miłości
